Theo Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, số nợ gối đầu hiện nay là gần 5 tỷ đồng do các doanh nghiệp chậm hoặc cố tình không nộp. Những thủ thuật mà các doanh nghiệp thường làm là kéo dài thời gian thử việc, ký hợp đồng thử việc ngắn hạn, khai không đúng số lượng lao động, không ký hợp đồng, không đóng BHXH hoặc đóng trên nền lương tối thiểu... Lợi dụng một số sơ hở bất cập trong các quy định của BHXH, BHYT và sự thiếu hiểu biết của công nhân, một số đơn vị đã tìm cách luồn lách, né tránh đóng BHXH, một số cá nhân lợi dụng để gian lận, khai khống chiếm đoạt tiền BHXH. Theo ông Nguyễn Văn Nam, Chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh thì: “Việc trích nộp BHXH cho người lao động là dựa vào hợp đồng lao động.Chính vì thế, nhiều doanh nghiệp đã lợi dụng kẽ hở này để né tránh nộp BHXH bằng cách kéo dài thời gian thử việc hoặc chỉ ký hợp đồng thời vụ rồi sau đó cho công nhân nghỉ việc. Không những thế, nhiều đơn vị còn ký hợp đồng ngắn hạn và thường xuyên thay đổi lao động, tránh được khoản phải nộp BHXH”. Ngoài ra, một trong những chiêu bài khác là khai gian số lao động sử dụng và chỉ đóng tượng trưng cho một số ít lao động hiện có. Không những thế, nhiều doanh nghiệp chỉ đóng tiền BHXH trên nền lương tối thiểu mà theo bà Nguyễn Thị Kim, Giám đốc Sở Lao động- Thương binh và Xã hội tỉnh thì: “Đây là cách phổ biển ở nhiều doanh nghiệp hiện nay. Theo luật thì doanh nghiệp phải trích 15% tiền BHXH và 2% BHYT (còn 6% là do người lao động đóng) trên tổng số lương chứ không phải đóng BHXH trên mức lương tối thiểu”.

Huyện Dĩ An là nơi có phần lớn các đơn vị ký hợp đồng lao động không đầy đủ. Qua kiểm tra từ đầu năm đến nay, nhiều công nhân làm việc đã hơn 3 tháng nhưng không được hưởng chế độ nào khác ngoài lương; nhiều công nhân làm việc có tính chất thường xuyên nhưng chỉ được ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng. Có 19/23 doanh nghiệp đóng BHXH cho người lao động quá thấp. Điều đáng nói là không chỉ có những doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất- kinh doanh mà ngay cả những doanh nghiệp ăn nên làm ra cũng cố tình dây dưa không đóng BHXH cho người lao động mặc dù đã được cơ quan chức năng nhiều lần nhắc nhở. Tính đến ngày 31-10-2004 có 1.685 đơn vị với 266.646 người tham gia đóng BHXH (mức đóng 23%, trong đó khối doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài là 33.248 lao động, khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh 9.469 lao động). Hiện số đơn vị và lao động thuộc cơ sở sản xuất, hợp tác xã, ngoài công lập theo Nghị định 01/2003/NĐ-CP tham gia BHXH còn rất thấp, chỉ có 29 đơn vị với 636/24.800 lao động được đóng BHXH. Mỹ Hạnh (Tạp chí LĐ và XH)